برای معرفی یک بزرگواری که در زمان خودش کم‌نظیر بوده، کسانی مثل من خیلی کمتر از آن هستند که بتوانند تمام ابعاد را، حتی یک بُعد را به طور کامل بیان بکنند.
یکی از برجسته‌ترین و شاخص‌ترین دانشمندان و بزرگانی که در عصر ما از آثارش و از برکات وجودی‌اش استفاده کرده‌ایم، آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی است. منزل ما به هم نزدیک بود و گاهی هم به مسجد جامع می‌رفتم. آن زمانی که آیت‌الله شاه آبادی در مسجد جامع صحبت می‌کردند، جلسات محدودی توفیق نصیب بنده شد که نشستم و گوش دادم. قسمت اول کتاب شذرات المعارف ایشان که چاپ شده بود، من مطالب آن را در دفتری یادداشت کردم. به خاطر دارم که آیت‌الله شاه‌آبادی در آن کتاب به مسائل تشکیلاتی وارد شده بودند که مثلاً قرض‌الحسنه را چگونه تشکیل بدهیم و کارهای تعلیم و تربیت و مسجد و مسائل مربوط به بازار را آورده بودند.
من 50 سال پیش آن را نوشته بودم، ولی اجمالاً به یاد دارم که قبل از اینکه مرحوم امام خمینی بیایند و تغییر مسائل اجتماعی و سیاسی را در سطح وسیع شروع کند و مردم را دعوت بکنند، مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی که استاد امام بودند این کار را شروع کرده بودند. اگر امام شاگردان ممتازی مثل شهید مطهری و دیگران را داشتند که این‌ها به شهرستان‌ها رفتند و زمینه را برای انقلاب مهیا کردند، آیت‌الله شاه‌آبادی، امام را مهیا کردند. مثلاً من در سال 1330 به منزل سید حسن شهرانی رفتم، دیدم استاد نشسته‌اند و یک طلبه جوان در مقابل اوست. پرسیدم: «ایشان چه کسی هستند؟» گفتند که آقای حسن‌زاده آملی. یک استاد، یک شاگرد! حالا ایشان 200 جلد کتاب ارائه دادند که از برکات وجود مرحوم شاه‌آبادی است.
در تهران البته وقتی که آیت‌الله شاه‌آبادی شروع به فعالیت کردند، اول بعضی قشریون تحمل فلسفه و عرفان را چندان نداشتند، آن‌ها کمتر راه می‌دادند به کسانی که اهل عرفان هستند.
مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی از ارتباطات الهی خیلی بالایی برخوردار بودند. در یکی از آیات، خدا می‌فرماید: «ولو انَّ اهلَ القری آمنو واتَّقوا لفتحنا علیهِم برکاتٍ من السماءِ و الارض»[1]؛ راه‌های معنوی و زمینی عائدشان می‌شد اگر اهل آبادی‌ها، ایمان و عمل صالح داشتند، نعمت‌های زمینی و طبیعی و مافوق طبیعی همه و هر دو عائدشان می‌شد. به قول یکی از بزرگان: «مرد آن است که از آسمان و بالا هم استفاده کند، نه تنها از زمین.» بعضی‌ها فقط در سطح طبیعت سیر می‌کنند، با ماوراء‌الطبیعه ارتباط ندارند، آن نعمت و آن غذایی که انسان معنوی از خدا می‌گیرد، آن غذای روح است، غذای عقل است، غذای سازنده‌ای است که وجود او را به درجات بالا می‌برد. مرحوم آیت‌الله‌العظمی شاه‌آبادی، من که در منزل و مسجد جامع تهران به محضر ایشان رسیدم؛ چهره‌ای خیلی نورانی و بیانِ خیلی شیوا و گیرا و پر از فروغ و محبت داشتند که هر بیننده و شنونده‌ای را مجذوب می‌کردند.
راوی: محمدصادق نافذکلام
[1] اعراف 96